Złoto - inwestycja w starożytności i współcześnie

Historia złota

Od zarania dziejów złoto stanowi jeden z najbardziej pożądanych i poważanych metali szlachetnych. Choć na przestrzeni wieków jego wartość postrzegano w różny sposób. Zarówno w przeszłości, jak i obecnie każdy docenia i szanuje ten niezwykły metal. Aby jednak w pełni zrozumieć znaczenie złota w historii ludzkości, konieczne jest prześledzenie krok po kroku kolejnych etapów, w których jego rola i pozycja wyraźnie ewoluowały.


Czy wiesz, że…
Historię wydobycia złota można podzielić na dwa okresy. W pierwszym – sięgającym połowy minionego wieku – wydobyto w sumie ok. 10 tys. ton kruszcu. Na drugi okres - który trwa do dnia dzisiejszego – przypada ponad 90% całości pozyskanego w historii złota.

Najprawdopodobniej symbol złota jako pierwiastka chemicznego – Au - pochodzi od imienia greckiej bogini świtu Aurory. Ono samo stworzone zostało rzekomo jako kaprys Boga. Kruszec ten towarzyszy ludzkości od co najmniej 7 tysięcy lat. Znaczenie jego doceniano już od dawien dawna, czego dowodem jest fakt, ze prawie we wszystkich starożytnych kulturach wiązano z nim magiczną siłę. Jak głosi Pismo Święte, złoto było także jednym z darów, które obok mirry i kadzidła złożyli w pokłonie Dzieciątku Jezus Trzej Królowie. Ze względu na swoje właściwości – trwałość i rzadkość występowania – już w czasach antycznych złoto traktowane było jako pieniądz. Pierwsze złote monety, wybite na polecenie króla Lidii Krezusa datuje się na początki VI wieku przed naszą erą. W starożytnym Egipcie wydobywano już złoto, ale były to nieznaczne ilości (ok. 1 tony rocznie), które wzrosły do 5 - 10 ton za czasów Imperium Rzymskiego.

Ponadczasowa gorączka złota

W czasach średniowiecznych wydobycie złota spadło do ok. 1 tony rocznie. Dopiero eksploatacja złóż w Afryce, związana z wielkimi odkryciami geograficznymi i wyprawami (m.in. Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy czy Bartolomeo Diaza) w XV wieku, doprowadziła do wydobycia większych i bardziej znaczących ilości cennego kruszcu.

Wieki XVII i XVIII to czas eksploatacji złóż w podbitej przez Hiszpanów Ameryce, a także w Rosji. Mimo, iż ilość eksploatowanych i odkrywanych pokładów złota rosła, a wraz z nimi jego wydobycie, prawdziwy „złoty boom” miał dopiero nadejść.

Czy wiesz, że…
Gorączka złota jest to termin, którym określa się napływ dużej liczby osób zainteresowanych szybkim wzbogaceniem się na tereny, gdzie dokonano odkrycia złóż szlachetnych kruszców, a w szczególności złota. Współcześnie termin ten służy do nazwania dążenia do osiągnięcia dużych zysków pochodzących z innych źródeł.

XIX wiek zapisał się w na kartach historii metali szlachetnych jako czas „gorączki złota”. W pogoni za bogactwem i dobrobytem złota poszukiwano w najdalszych zakątkach świata. Wielu z nas słyszało na pewno o słynnej gorączce złota nad rzeką Klondike w Kanadzie z 1897 roku. Wydarzenia te zostały rozsławione w książkach m.in. Jacka Londona „Biały kieł” i Juliusza Verna „Skarby wulkanu”, a także w filmach np. niemej komedii Charliego Chaplina „Gorączka złota”. Co ciekawe, znana wszystkim postać Walta Disneya - Sknerus McKwacz - zarobił swój pierwszy milion dolarów właśnie podczas słynnej gorączki złota nad Klondike.

Złoto ponad granicami

Czy wiesz, że…
Międzynarodowy system walutowy jest to ściśle określony zespół norm prawnych oraz zasad, definiujących warunki oraz regulujących sposób funkcjonowania pieniądza danego kraju w transakcjach międzynarodowych. Wykształcił się on w wyniku konieczności ujednolicenia reguł i relacji walutowych pomiędzy krajami, które posiadają odrębne systemy pieniężne.
Kolejnym etapem w historii, w którym złoto odegrało szczególną rolę, był rozwój międzynarodowego systemu walutowego.

Czy wiesz, że…
1 uncja trojańska jest to jednostka masy stosowana w jubilerstwie oraz handlu metalami szlachetnymi. Zwana jest też uncją jubilerską.
1 uncja trojańska = 31,1035 g

Pierwszy taki system, zwany parytetem złota, złotym standardem lub z angielskiego gold standard’em, wykształcił się pod koniec XIX w. Ustanowiono wówczas wymienialność pieniądza papierowego na złoto. Podstawową zasadą systemu było uzależnienie emisji pieniądza krajowego od wielkości rezerw kruszcu, posiadanych przez dane państwo. Złoty standard miał pewne wady i ograniczenia, zwłaszcza w zakresie wymiany międzynarodowej. Produkcja przemysłowa w II połowie XIX wieku rosła znacznie szybciej niż produkcja złota. Ta sama jego ilość nie mogła zapewnić realizacji zwiększających się obrotów międzynarodowych. Efektem tego była deflacja. Mimo jej pokonania, kres systemowi położył jednak wybuch I wojny światowej.

Próby powrotu do gold standard’u nie powiodły się. W wyniku Konferencji w Breton Woods w 1944 roku, zaczął obowiązywać nowy system walutowy, w którym złoto pełniło funkcję głównego środka rezerwowego i płatniczego. Kraje członkowskie Międzynarodowego Funduszu Walutowego zobowiązane były ustalić parytet swoich walut do dolara, który był jedyną walutą wymienialną na złoto według relacji 35 USD za 1 uncję trojańską złota.

Czy wiesz, że…
Konferencja w Breton Woods została zwołana przez prezydenta Stanów Zjednoczonych F.D. Roosvelta w celu rozwiązania problemów monetarnych, stabilizacji głównych walut światowych i stworzenia nowego systemu kredytowego dla sfinansowania odbudowy powojennej Europy. Udział w niej brały 44 państwa, które w wyniku współpracy powołały do życia Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (The International Bank for Reconstruction and Development, IBRD) oraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund, IMF). Początek działalności tych instytucji przypada na 1946, kiedy porozumienie zostało ratyfikowane.

Na początku lat 60-tych XX w. dolar zaczął tracić na wartości, a jego udział w zasobach światowych rezerw szybko spadał. Amerykańskie zapasy złota zgromadzone w Forcie Knox w stanie Kentucky pokrywały zagraniczne zobowiązania Stanów Zjednoczonych zaledwie w 19%, podczas gdy w 1944 r. relacja ta wynosiła 250%.

Kto ma złoto, ten dyktuje warunki

- Większość państw (także Polska) dużą część swoich rezerw złota przechowuje w skarbcach zagranicznych. Jest to spowodowane względami bezpieczeństwa. Największy na świecie skarbiec stanowią piwnice Banku Rezerw Federalnych na Manhattanie, w których zdeponowane jest 550 tys. uncji złota należącego aż do 60 państw. Co ciekawe, niemiecki bank centralny, zwany Bundesbankiem, przechowuje swoje rezerwy złota w trzech krajach: Banku Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku (USA), w Banku Anglii w Londynie oraz w Banku Francji w Paryżu. Złoto rezerwowe przechowuje się też w Forcie Knox w Appalachach – wyjaśnia Maciej Bitner, analityk Wealth Solutions i ZFDF.

W wyniku braku możliwości utrzymania dotychczasowego parytetu, 15 sierpnia 1971 roku prezydent Nixon zawiesił wymienialność dolara na złoto, co położyło kres systemowi walutowemu z Bretton Woods. Mimo wykluczenia złota z międzynarodowego systemu monetarnego, nie straciło ono na znaczeniu. Jest to szczególnie widoczne w okresach niestabilności w gospodarce światowej lub konfliktów politycznych, kiedy wydobycie kruszcu oraz jego cena znacząco rosną. Wtedy też złoto staje się pożądaną formą lokowania kapitału.

Czy wiesz, że…
Niemal całe złoto, które kiedykolwiek wydobyto, wciąż jest używane. Łączne światowe zasoby kruszcu, obejmujące biżuterię, złoto jako składnik rezerw oficjalnych banków centralnych, prywatne inwestycje (monety, sztaby) oraz złoto wykorzystywane do innych celów, zebrane w jednym miejscu, tworzyłyby sześcian o boku 19 m, wadze 160 tys. ton i wartości ok. 6 bln. dolarów. Blisko połowa światowych zasobów złota to biżuteria, a około 1/4 stanowi złoto rezerwowe banków centralnych.