Ekonomiczny Nobel 2022 za badania nad bankami i kryzysami finansowymi

Tegoroczni laureaci istotnie poprawili nasze zrozumienie roli banków w gospodarce, szczególnie w czasie kryzysów finansowych. Istotnym ich odkryciem jest wskazanie, dlaczego unikanie upadku banków ma kluczowe znaczenie, czytamy w komunikacie Komitetu noblowskiego.

Współczesne badania wyjaśniają, dlaczego mamy banki, jak sprawić, by były mniej podatne na kryzysy i jak upadki banków nasilają kryzysy finansowe. Podstawy tych ustaleń opracowali Ben Bernanke, Douglas Diamond i Philip Dybvig na początku lat 80-tych. Ich analizy mają ważne znaczenie praktyczne w regulowaniu rynków finansowych i zarządzaniu kryzysami.

Aby gospodarka funkcjonowała, muszą być inwestowane. Tu jednak pojawia się konflikt: oszczędzający chcą bezpośredniego dostępu do swoich pieniędzy, tymczasem firmy i właściciele domów muszą wiedzieć, że nie zostaną zmuszeni do przedwczesnej spłaty . Diamond i Dybvig wskazują, w jaki sposób banki oferują optymalne rozwiązanie wspomnianego problemu. Pełniąc rolę pośredników, przyjmują depozyty od oszczędzających i umożliwiają im swobodny dostęp do ich pieniędzy, równocześnie kredytobiorcom oferują długoterminowe pożyczki.

Ich analiza wykazała też, że połączenie tych dwóch aktywności powoduje, że banki są podatne na pogłoski o upadku. Jeżeli znaczna część oszczędzających równocześnie chce wypłacić swoje pieniądze, plotka może stać się samospełniającą się przepowiednią - łatwo wywołać panikę i upadek banku. Temu niekorzystnemu powiązaniu można jednak zapobiec dzięki zapewnieniu przez rządy ubezpieczenia depozytów i bycie pożyczkodawcą ostatniej instancji dla banków.

Diamond wskazał, że banki pełnią także inną ważną społecznie funkcję. Jako pośrednicy między wieloma oszczędzającymi a pożyczkobiorcami, lepiej potrafią ocenić zdolność kredytową pożyczkobiorców i zapewnić, że pożyczone pieniądze zostaną dobrze zainwestowane.

Ben Bernanke dokonał analizy Wielkiego Kryzysu lat 30-tych ubiegłego wieku, najpoważniejszego kryzysu gospodarczego czasów współczesnych. Pokazał między innymi, że panika stanowiła decydujący czynnik w pogłębianiu się i przedłużaniu kryzysu. Kiedy banki upadły, ważne informacje o kredytobiorcach utracono i nie dało się ich szybko odtworzyć. Istotnie zaburzona została wówczas zdolność społeczeństwa do przeznaczania oszczędności na inwestycje produkcyjne.

- Wyjaśnienia laureatów poprawiły możliwość unikania zarówno poważnych kryzysów, jak i kosztownych akcji ratunkowych - mówi Tore Ellingsen, przewodniczący Komitetu Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

W ubiegłym roku otrzymali: David Card „za empiryczny wkład w ekonomię pracy" oraz Joshua D. Angrist i Guido W. Imbens za metodologiczny wkład w analizę związków przyczynowych".