Wyższy VAT kosztuje rodziny miliardy

Według analiz CenEA udział VAT w dochodach do dyspozycji gospodarstw domowych spada wraz z ich zamożnością. Najbiedniejsze 10 proc. płaci VAT o wartości odpowiadającej przeciętnie 16,3 proc. swojego dochodu, a najbogatsze 10 proc. Polaków – 6,8 procent. Przykładowo, obciążenie -em jednoosobowego gospodarstwa domowego o dochodach do dyspozycji w wysokości 2 000 zł miesięcznie wynosi przeciętnie 190,40 zł na miesiąc, a przy 4 000 zł dochodów stosunkowo mniej, bo średnio 343,50 zł VAT miesięcznie.

Wysokość obciążenia VAT różni się również w zależności od struktury gospodarstwa domowego. Gospodarstwo zamieszkałe przez dwie dorosłe osoby o łącznym dochodzie 2 000 zł miesięcznie płaci przeciętnie 218,50 zł VAT w związku z innym poziomem i strukturą wydatków, niż w gospodarstwie jednoosobowym. Dodatkowe różnice generują dzieci – średnio o 9 procent więcej VAT-u płacą gospodarstwa domowe z dziećmi na utrzymaniu niż bez, co bierze się przede wszystkim z wyższego poziomu wydatków rodzin z dziećmi przy określonym dochodzie do dyspozycji. Przykładowo, w porównaniu do pary nieposiadającej dzieci o dochodzie 2 000 zł, para z dwójką dzieci (w wieku 2 i 7 lat) przy tym samym poziomie dochodu płaci przeciętnie 242,40 zł VAT-u. Z kolei osoby starsze w mniejszym stopniu są obciążone VAT-em – samotna osoba w wieku 60+ przy dochodzie do dyspozycji wynoszącym 2 000 zł płaci przeciętnie 172,60 zł VAT na miesiąc.

Reforma podatku VAT obowiązująca od 2011 r. wprowadziła podwyższone stawki VAT w wysokości 8 i 23 procent zamiast 7 i 22 procent. Jednocześnie z końcem 2010 r. wygasł okres przejściowy po wejściu Polski do obowiązywania obniżonej stawki 3 proc. na produkty rolnicze i w związku z tym w 2011 r. wprowadzono drugą, obok 8 proc., obniżoną stawkę w wysokości 5 procent, którą objęto nieprzetworzoną żywność. Konsekwencją tych zmian był bezpośredni wzrost obciążenia polskich gospodarstw domowych podatkiem VAT o około 4,4 mld zł rocznie.

Zgodnie z początkowymi założeniami stawki 8 i 23 procent miały obowiązywać tymczasowo w okresie 2011-2013, jednak decyzją rządu okres ten został przedłużony do końca 2016 r.