Dobry zwyczaj (nie) pożyczaj od przyjaciół i rodziny

Jak często pożyczamy?

Z badań MillwardBrown SMG/KRC wynika, że w przypadku domowej dziury budżetowej Polacy chętnie pożyczają pieniądze z kasy danego zakładu pracy (45%), korzystają z usług bankowych (35% używa w tym celu kart kredytowych) lub też udają się po pożyczkę do krewnych, bądź znajomych (42%). Jakkolwiek to ostanie rozwiązanie nie wymaga specjalnych procedur, często wiąże się ze stresem, negatywnym emocjami i ryzykiem nadwyrężenia kontaktów międzyludzkich.

Pożyczają ludzie w każdym wieku, ale ostatnio zauważono wzrost liczby najstarszych dłużników. Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Długów, od początku 2008 roku do końca sierpnia 2009 roku liczba emerytów niespłacających na czas kredytów wzrosła ze 150 do ponad 214 tysięcy. Średnia wartość takich nieuregulowanych zobowiązań to prawie 5 300 złotych.

Pożyczki a stosunki międzyludzkie

Kiedy mamy do czynienia z jakąś instytucją finansowa, zasady, na jakich pożyczamy pieniądze, powinny być jasne. Trzeba dokładnie zapoznać się z umową, podpisać i realizować powzięty plan. W przypadku pożyczek od przyjaciół lub krewnych, sprawa ma się nieco inaczej. Owszem, warto ustalić zasady, na jakich taka „transakcja" ma się odbyć, ale towarzyszą temu emocje rzadko spotykane w kontaktach z przedstawicielami instytucji finansowych.

Z badań Investors Group wynika, że 2/3 Kanadyjczyków pożyczyło znajomemu lub od znajomego kwotę większą niż 500 dolarów i źle się to skończyło. Dlaczego? Zapewne powodem jest fakt, iż w trudnej sytuacji są zarówno ci, którzy chcą pożyczyć, jak i ci, od których się pożycza. Dający pożyczki przyznawali, że czuli na sobie presję, a ponad 25% z nich nie otrzymało z powrotem całej sumy. Pożyczający zaś byli zestresowani koniecznością wystawiania na próbę stosunków rodzinnych, bądź przyjaźni. Dla części z nich pożyczka od krewnych lub znajomych była jedyną opcją, inni wskazywali, że dzięki temu zaoszczędzili sobie problemów z procedurami i nie musieli płacić odsetek.

Nierzadko pożyczki od znajomych wynikały - na co wskazują badania Investors Group - z zaistnienia sytuacji nagłych. Wśród innych przyczyn zadłużania się u przyjaciół znalazły się drogi zakup, edukacja oraz spłata kredytu.

Sytuacja pożyczającego nie jest komfortowa, bo wypowiedzenie prośby o pieniądze wiąże się dla niego stresem. Decyzja osoby proszonej o pożyczkę zaś jest brzemienna w skutki. Odmowa może nadszarpnąć dobre relacje, zgoda także wiąże się z pewnym napięciem - oczekiwaniem na wywiązanie dłużnika z obowiązku oddania pieniędzy.

Udana „transakcja" wzmacnia istniejące więzy, ale kłopoty w spłacie to prawdziwe wyzwanie dla przyjaźni. Kiedy dłużnik nie zwraca sumy w wyznaczonym terminie z przyczyn od niego niezależnych, i tak bywa podejrzewany o nieuczciwość. A co, jeśli czyni to świadomie? „Wierzyciel, który ma osobiste relacje z dłużnikiem, łatwo się poddaje jego manipulacjom. Często podświadomie unika odzyskania długu, bo musiałby przyznać się przed sobą, że źle zainwestował w przyjaźń, dał się ordynarnie wykorzystać. Taka wiedza bardzo boli", mówi Janusz Czapiński, psycholog społeczny.

Większość pożyczek od członków rodziny lub znajomych zaciągamy zwykle bez podpisywania żadnych zobowiązań. Tymczasem warto - nawet gdy sytuacja dotyczy dość bliskiej osoby - spisać umowę. Wówczas bowiem obie strony mają obiektywne odniesienie co do ustaleń, jakie poczyniły, a dłużnicy czują się zobligowani podpisem złożonym na umowie.

Emeryci też pożyczają

Zazwyczaj od instytucji finansowych, a nierzadko czynią to na prośbę rodziny.

Banki są skłonne pożyczać osobom pobierającym świadczenia rentowe lub emerytalne, bowiem tacy klienci mają stałe i pewne źródło dochodów. Emeryci pożyczający od instytucji finansowych nie stanowią jednak znacznej grupy dłużników. „Ci, którzy ukończyli 65. rok życia, stanowią zaledwie 2% wszystkich notowanych u nas dłużników. I bynajmniej nie dlatego, że jest to mniej liczna grupa niż 30, czy 40-latkowie. To po prostu pokolenie, dla którego uczciwość jest cnotą", mówi Adam Łącki, prezes Krajowego Rejestru Długów.

Co interesujące jednak, to fakt, że w tej grupie rośnie liczba dłużników bardzo zaawansowanych w latach. Osoby dojrzałe i starsze często biorą kredyt wówczas, gdy bank odmawia pożyczki ich dzieciom lub wnukom. Jak wskazuje Adam Łącki, seniorzy są wysyłani do banków przez swoich młodszych krewnych, którzy utracili zdolność kredytową. Bywają i takie przypadki, w których osoba starsza bierze pożyczkę na wyraźną prośbę członków rodziny, którzy zobowiązują się regulować raty kredytu, a następnie zostaje z niespłaconym zobowiązaniem. Taka sytuacja jest stresogenna w dwójnasób - po pierwsze uświadomienie sobie, że zostało się wykorzystanym przez krewnych to bardzo przykra sytuacja, po drugie - niespłacone długi są dla osób starszych ogromną plamą na honorze, wielu z nich zrobi wszystko, by choć w niewielkich ratach uregulować zadłużenie.